24-05-2017

Pleidooi voor ‘innovation return on investment’

Donderdag 18 mei bezocht David Pappie, directeur Topsectoren en Industriebeleid bij het ministerie van Economische Zaken de Green Chemistry Campus om te horen wat er in de regio rond Bergen op Zoom gebeurt als het gaat om biobased innovaties. Een hoop, was de conclusie! Maar de aanwezigen concludeerden ook dat er nog een hoop te doen is. Bekend obstakel is dat bestaande wet- en regelgeving op gebieden als afval, veiligheid en energie nieuwe innovaties nog onbedoeld in de weg staat. Daarnaast strookt het huidige aanbod van publieke en private financiering niet met de vraag van biobased ondernemers. Conclusie: er zijn veel kansrijke ontwikkelingen maar er zijn ook veel risico’s en onzekerheden rond biobased innovaties. Daarom doet de Campus een pleidooi voor een 'innovation return on investment'.

Verduurzaming industrie belangrijk thema

Vertegenwoordigers van het ministerie, de Campus, Biobased Delta, de provincie Noord-Brabant en de gemeente Bergen op Zoom troffen elkaar op de Green Chemistry Campus: een incubator voor het versnellen van biobased innovaties op het snijvlak van agro en chemie.

David Pappie benadrukt dat de verduurzaming van de industrie voor het ministerie een belangrijk thema is. Er liggen harde doelstellingen om de CO2-uitstoot te reduceren en als je weet dat de industrie met 67 miljoen ton verantwoordelijk is voor 40% van de CO2 uitstoot, dan is duidelijk dat de industrie een belangrijke bijdrage kan en moet leveren. Het ministerie wil de industrie daarbij helpen en werkt nu aan crosssectorale kennis- en innovatiecontracten. Biobased is belangrijk vanuit dit perspectief.

Biobased instrumentarium ontbreekt

Petra Koenders, de nieuwe directeur van de Green Chemistry Campus stelt vast dat er op dit moment geen biobased instrumentarium is, zoals de SDE-regeling voor de stimulatie van duurzame energie. Er wordt volgens Pappie bekeken of dat mogelijk is. Al in 2014 pleitte de Campus voor een SDC (Stimuleringsregeling Duurzame Chemicaliënproductie) die MKB-ondernemingen zou helpen om flinke stappen te zetten in een markt waarin het vrijwel onmogelijk is om private financiering te krijgen.

Huidige overheidsinstrumenten werken niet altijd

Er zijn diverse subsidie-instrumenten, maar Dennis van der Pas (regionale ontwikkelingsmaatschappij REWIN West-Brabant) geeft aan dat veel van deze instrumenten geen reële optie zijn voor een MKB'er. Een van de op de Campus gevestigde bedrijven rekende hem laatst voor dat de subsidieregels van een specifieke regeling erop neer kwamen dat een ondernemer binnen dat subsidieprogramma voor € 12,25 per uur moet werken. Dat is € 3,- meer dan het minimumloon en dat voor hoogwaardig werk dat een bijdrage levert aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. Daar komt bij dat ondernemers de benodigde, erg kostbare infrastructuur grotendeels zelf moeten financieren, doordat subsidies vaak alleen maar een deel van de afschrijvingskosten dekken die binnen het project vallen. Met een simpel rekenvoorbeeld kwam het percentage eigen bijdrage al op bijna 80%. Dat is een te groot risico om te dragen voor een MKB'er. Tel dat op bij de omvangrijke, op zich begrijpelijke rapportageverplichting die bij subsidieregelingen hoort, en je begrijpt dat ondernemers liever kijken of ze een andere route kunnen kiezen.

Private financiering is lastig

Maar ook dan lopen ze vaak vast. Van der Pas stelt vast dat banken, de overheid, venture capitalists en private equity niet bepaald in de rij staan om te investeren in de opschaling van biobased innovaties. Om een serieuze bijdrage te kunnen leveren aan het oplossen van de grote uitdagingen van deze eeuw, is opschaling echter cruciaal. De innovaties liggen er, de markt en de maatschappij vragen erom, de ondernemers willen graag groter groeien; er is alleen financiering nodig. De Campus helpt dit soort ondernemers via 'financial engineering': een specifieke mix van financieringsmogelijkheden die er samen voor zorgen dat de ondernemer aan de slag kan.

Biorizon: "mooi voorbeeld van groot denken"

Pappie gaf aan dat MKB-opschaling belangrijk is, maar dat hij vindt dat de schaal van biobased innovaties nu nog vaak klein is en dat het ook de uitdaging is om groots te denken. Hij noemde het op de Green Chemistry Campus gevestigde Biorizon als lichtend voorbeeld van een initiatief dat groot denkt. Dit onderzoekscentrum werkt samen met de industrie aan de technologische ontwikkeling voor productie van aromaten uit biomassa. "Voor aromaten is al een grote bestaande markt, dus als je het voor elkaar krijgt om deze biobased te maken, dan heb je al meteen volume en dus een grotere kans van slagen", aldus een enthousiaste Pappie. Hij zou graag zien dat er focus komt op dit soort kansrijke, grote ontwikkelingen die MKB-ontwikkelingen ook kunnen meenemen.

Onbalans tussen risico en beloning voor biobased experiment

"Met biobased moet je kunnen experimenteren", zegt Dennis van der Pas. "Een al jaren gehoorde klacht van ondernemers is dat de huidige wet- en regelgeving nieuwe biobased innovaties in de weg staat. Zo is afval in de nieuwe economie geen afval meer, maar een grondstof. Dan moet biomassa dus ook niet als afval beoordeeld worden en dat gebeurt nu wel". Pappie wijst op het initiatief Ruimte in Regels voor Groene Groei van het ministerie waar dit soort belemmerende regels kunnen worden gemeld.

Een ander punt is dat aan grote chemische bedrijven wordt gevraagd om biobased experimenten te faciliteren, terwijl er voor hen geen enkele beloning is om dit toe te staan. Integendeel. Deze experimenten gaan vaak lijnrecht in tegen hun strenge veiligheidsregels en vergunningen en mocht er onverhoopt iets misgaan, dan worden deze bedrijven erop aangekeken. Dat nodigt dus niet bepaald uit. Er is, in de woorden van Dennis van der Pas geen 'innovation return on investment'.

Pappie begrijpt dat dit niet bijdraagt aan het van de grond krijgen van grootschalige biobased innovaties en hij vraagt de Campus om te komen met een concreet plan. Die handschoen pakt de Campus graag op.

Samenwerken binnen ecosysteem

Waar de aanwezigen het roerend over eens waren, is dat het nodig is om te clusteren en samen te werken. Nederland en zelfs Europa zijn te klein om elkaar te beconcurreren en samen kom je verder. Vandaar dat de Green Chemistry Campus onder leiding van de nieuwe directeur Petra Koenders flinke stappen zet om de samenwerking met andere toplocaties te versterken zodat innovatieve biobased ondernemers op de beste manier worden gefaciliteerd. EZ helpt graag om dat te ondersteunen.